İçeriğe atla 
kırık ve çıkıklar
Alanlar
kırık ve çıkıklar
Kırık ve çıkıklar, travma sonrası en sık karşılaşılan ortopedik acillerdendir ve erken, doğru yönetim kalıcı fonksiyon kaybını önlemede kritik rol oynar.
Kırık; kemiğin bütünlüğünün bozulması, çıkık ise eklem yüzeylerinin anatomik ilişkisini kaybetmesidir.
Tedavi yaklaşımı; yaralanmanın tipi, yeri, yumuşak doku durumu ve hastanın yaş–aktivite düzeyi dikkate alınarak kişiselleştirilir.
Hedef, anatomik hizalamanın sağlanması, stabilitenin kurulması ve güvenli erken mobilizasyondur.
Kliniğimizde tanı, ayrıntılı öykü ve muayene ile başlar; röntgen temel görüntülemedir, gerektiğinde BT/MR ile detaylandırılır.
Ağrı ve ödem kontrolü, ilk saatlerde etkin tedavinin önemli bir parçasıdır.
Stabil, yer değiştirmemiş kırıklar çoğu zaman kapalı yöntemlerle alçı/atel ile güvenle tedavi edilebilir.
Yer değiştirmiş, instabil veya eklem içi kırıklarda anatomiyi korumak için cerrahi gereksinim artar.
Açık kırıklarda enfeksiyon riskini azaltmak için acil debridman ve uygun antibiyotik protokolü uygulanır.
Eklem çıkıklarında erken redüksiyon (yerine oturtma) ve bağ–kıkırdak yapılarının değerlendirilmesi esastır.
Erken rehabilitasyon; eklem hareket açıklığının korunması ve kas gücünün geri kazanımı için planlanır.
Osteoporotik kırıklarda düşme önleme ve kemik sağlığı yönetimi tedavinin ayrılmaz parçasıdır.
Çocuk kırıklarında büyüme plağı (fizis) gözetilerek minimal invaziv ve fonksiyon koruyucu yaklaşımlar tercih edilir.
Çoklu travmalı hastalarda hayatı tehdit eden sorunlar önceliklendirilir; kırık yönetimi aşamalı olarak planlanır.
Tedavi sürecinde risk–fayda dengesi ve olası komplikasyonlar (pıhtı, enfeksiyon, kaynama problemleri) ayrıntılı olarak paylaşılır.
Amaç; güvenli iyileşme, ağrısız fonksiyon ve hızlı sosyal–işe dönüşü sağlamaktır.
tanı ve tedaviler
1) Kapalı Redüksiyon ve Alçı/Atel
Kısaca:
Stabil ve yer değiştirmemiş kırıklar ile bazı çıkıklarda, cerrahi gerektirmeden kemik/eklemin hizalanması ve immobilizasyon hedeflenir.
Tanı:
Klinik muayene ve röntgen ile hizalanma ve stabilite değerlendirilir; takip grafileri ile kaynama süreci izlenir.
Tedavi:
- Acil dönemde ağrı–ödem kontrolü ve uygun pozisyonda atel uygulaması.
- Kapalı redüksiyon sonrası alçı/atel ile immobilizasyon ve düzenli kontrol röntgenleri.
- Erken parmak/uzak eklem hareketleri ve tromboz profilaksisi (risk grubuna göre).
2) Açık Redüksiyon–İnternal Fiksasyon (ORIF)
Kısaca:
Yer değiştirmiş, eklem içi veya instabil kırıklarda anatomik hizalama ve stabil fiksasyon için cerrahi yöntemdir.
Tanı:
Röntgen ve BT ile kırık hattı ve parça sayısı ayrıntılı olarak planlanır; yumuşak doku durumu göz önüne alınır.
Tedavi:
- Plak–vida, intramedüller çivi veya özel implantlarla stabil fiksasyon.
- Eklem içi kırıklarda anatomik eklem yüzeyinin restitüsyonu ve erken hareket.
- Ameliyat sonrası ağrı kontrolü, yara bakımı ve aşamalı yük verme protokolü.
3) Eklem Çıkıkları (Omuz, Dirsek, Kalça, Parmak)
Kısaca:
Eklem yüzeylerinin yerinden çıkması ani ağrı, şekil bozukluğu ve hareket kısıtlılığına yol açar; bazı eklemlerde damar–sinir yaralanması eşlik edebilir.
Tanı:
Klinik ve nörovasküler muayene zorunludur; röntgen ile doğrulama, gerekirse BT/MR ile bağ–kıkırdak hasarı değerlendirmesi yapılır.
Tedavi:
- Acil kapalı redüksiyon ve uygun immobilizasyon (sling/atel).
- Eşlik eden bağ veya labrum yaralanmalarında artroskopik/açık onarım.
- Rehabilitasyon: Stabilizasyon–propriyosepsiyon odaklı aşamalı program.
4) Çoklu Travma ve Kompleks Kırıklar
Kısaca:
Çoklu yaralanmalarda öncelik hayatı tehdit eden durumların yönetimidir; kırıklar aşamalı cerrahi strateji ile ele alınır.
Tanı:
ATLS prensipleri ile ilk değerlendirme; röntgen/BT ile tüm iskelet sistemi taraması ve organ yaralanmalarının saptanması.
Tedavi:
- Geçici eksternal fiksatör ile hasar kontrol cerrahisi, ardından kesin fiksasyon planı.
- Kanama kontrolü, enfeksiyon profilaksisi ve tromboemboli önleme protokolleri.
- Yoğun rehabilitasyon ve multidisipliner ekip yönetimi.
5) Çocuk Kırıkları ve Büyüme Plağı Yaralanmaları
Kısaca:
Çocuklarda kemiğin elastik yapısı ve büyüme plağının varlığı tedavi kararlarını etkiler; deformitesiz fonksiyon korunması esastır.
Tanı:
Röntgen ile değerlendirme; Salter–Harris sınıflaması eşliğinde büyüme plağı yaralanmaları dikkatle takip edilir.
Tedavi:
- Çoğu durumda minimal invaziv yöntemler ve alçı/atel ile tedavi.
- Yer değiştirmiş fizis yaralanmalarında nazik redüksiyon ve uygun fiksasyon.
- Büyüme boyunca düzenli takip ve asimetri–dizilim sorunlarının izlenmesi.
6) Osteoporotik Kırık Yönetimi
Kısaca:
Düşük enerjili travmalarla gelişen kırıklarda kırık tedavisinin yanında kemik sağlığının düzeltilmesi şarttır.
Tanı:
DXA ile kemik mineral yoğunluğu ölçümü ve ikincil nedenlerin değerlendirilmesi planlanır.
Tedavi:
- Stabil kırıklarda konservatif tedavi ve düşme önleme stratejileri.
- Cerrahi gerektiren olgularda düşük profilli implantlar ve çimento destekli teknikler.
- Osteoporoz için medikal tedavi, D vitamini–kalsiyum desteği ve egzersiz programı.
Önemli Not
Yukarıda en sık karşılaşılan bazı hastalıklar hakkında bilgilendirme yapılmıştır. Bu içerik genel bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi, mutlaka hekim muayenesi ve kişiye özel değerlendirme ile planlanmalıdır.